Kanoroute Eiland van Schalkwijk

Kanokaart van Utrecht en 't Gooi:

Kanoroute Eiland van Schalkwijk

Het Eiland van Schalkwijk is een oase van rust, dunbevolkt, omgeven door het stedelijk gebied van de provincie Utrecht even ten zuiden van de stad Utrecht; grootte ongeveer 3300 ha. Omgeven door water: de Lek, het Amsterdam-Rijnkanaal en het Lekkanaal.

De Schalkwijkse wetering is de centrale watergang in dit gebied en werd al gegraven in het begin van de 12e eeuw, in opdracht van bisschop Godebald van Utrecht (besluit in 1122). Met de aanleg van de Schalkwijkse wetering kon de moerasachtige wildernis in dit gebied ontwaterd en ontgonnen worden. Godebald is ook degene die het gebied van de Kromme Rijn heeft laten ontginnen en de Vaartsche Rijn van Utrecht naar de Lek heeft laten graven. Hij was dus duidelijk meer dan alleen een kerkelijke leider.

Deze kanoroute is in het verleden ontwikkeld door de gemeente Houten in nauwe samenwerking met de horeca, hoogheemraadschap HDSR, staatsbosbeheer, TKBN en KV De IJsselstreek. Met dank aan Marten de la Vieter voor zijn advies.

Direct naar (1) Brink Schalkwijk, (2) Kasteeltuin Jonkheer Ram, (3) St. Michaëlkerk, (4) Ridderhofstad Vuylcop, (5) Hoek Inundatiekanaal en Schalkwijkse Wetering, (6) Verdronken Bos, (7) Kanoverhuur Hajé, (8) Fort Werk aan de Korte Uitweg, (9) Lunet aan de Snel, (10) Polder Blokhoven

Godebald © basiskaart: OpenStreetMap

Route:
De route is opgezet als een knooppuntenroute. Je kiest zelf waar je begint, en langs welke punten je wilt varen. Dit kan heel goed met alleen de kaart, maar ook is in de tekst bij elk punt beschreven hoe je van daaruit naar de aansluitende punten kunt gaan.

Lengte:5.6 km. tot 17.8 km.
Als je alleen het rondje vaart langs de punten 8, 10, 3, 4, 5 en terug naar 8, dan ben je 5.6 km. onderweg.
Als je langs alle punten vaart, dan heb je een mooie dagtocht van bijna 18 km. Elke andere afstand die je kunt bedenken is ook mogelijk.

Overdragen:
Overdragen is alleen 3x nodig op het traject langs punt 10 (Polder Blokhoven). Als je alleen bent, dan heb je hier wel een kanokarretje nodig. Als je niet wilt overdragen, dan kun je natuurlijk omvaren door opnieuw langs punt 5 te gaan, maar dat maakt de route minder gevarieerd en minder interessant.

Start:
Je kunt deze route op diverse punten beginnen. Als je met je eigen kano of kajak komt, dan kun je beginnen bij één van de volgende punten:
• (1) Brink Schalkwijk. Vlakbij is de parkeerplaats van een officiële TOP (Toeristisch Overstap Punt), naast het Pannenkoekenrestaurant. Adres: Provincialeweg 1, 3998 JE Schalkwijk. Bij punt 1 staat een detail-kaart met de looproute.
• (7) Restaurant Hajé - TOP De Linielanding. Adres: Waterliniedok 1, 3433 NV Nieuwegein. A27 afslag 28. Telefoon: 088-523 00 00. Openingstijden: elke dag van 10:00 tot 21:00. Links naast de ingang is een deur die tijdens openingsuren toegang geeft tot het achterterrein waar de kanosteiger is. Op deze deur staat "Privé terrein", maar deze mag wel gebruikt worden om met je eigen kano naar het water te gaan.
• (9) Lunet aan de Snel. Hier is een ruime parkeerplaats en je hoeft geen weg over te steken. De loopafstand naar het instappunt is wel iets groter dan bij de Brink in Schalkwijk. De auto-route hier naartoe gaat over de smalle Lekdijk, met veel fietsers als het mooi weer is. Bij punt 9 staat een detail-kaart met de looproute.

Kanoverhuur:
Als je een kano wilt huren, dan kun je starten bij een kanoverhuurbedrijf op één van de volgende punten:
• (7) Kanoverhuur Hajé: Restaurant Hajé - (TOP De Linielanding). Adres: Waterliniedok 1, 3433 NV Nieuwegein. A27 afslag 28. Telefoon: 088-523 00 00. Openingstijden: elke dag van 10:00 tot 21:00.
Klik hier om meer te lezen over kanoverhuur bij Hajé.
• (8) Fort Werk aan de Korte Uitweg: Fort WKU verhuurt ook kano's. Adres: Lange Uitweg 42A, 3999 WL Tull en 't Waal. Telefoon: 030 634 21 99.
Klik hier om meer te lezen over kanoverhuur bij Fort WKU.

Horeca:
• Pand Pannenkoek te Schalkwijk bij punt 1 op de kaart. Adres: Provincialeweg 1, 3998 JE Schalkwijk (U). Telefoon: 030 760 43 93
• Restaurant Jonkheer De Ram bij punt 3 op de kaart. Eigen kanosteiger voor de deur. Adres: Jonkheer Ramweg 22, 3998 JR Schalkwijk. Telefoon: 030 636 8583.
• Restaurant Hajé bij punt 7 op de kaart. Restaurant, cafetaria en kanoverhuur, met een mooi terras aan het water. Adres: Waterliniedok 1, 3433 NV Nieuwegein. A27 afslag 28. Telefoon: 088 523 00 11
• Fort WKU bij punt 8 op de kaart. Theehuis, mini-camping, kanoverhuur en diverse activiteiten op het fort. Adres: Lange Uitweg 42A, 3999 WL Tull en 't Waal. Telefoon: 030 634 21 99

PDF: Klik hier om deze kanoroute als pdf te openen en evt. af te drukken.
De pdf is ook te vinden op de TKBN site. Klik daar op 'KANOROUTES', dan op 'Kanoroutes provincies etc.' en dan op de 'P' achter 'Kanoroute Eiland van Schalkwijk'.

Naar de kaart

(1) Brink Schalkwijk

De Brink is een klein historisch plein met o.a. de hervormde kerk. Deze kerk was oorspronkelijk katholiek, en gewijd aan St.-Michaël. De huidige St.Michaëlkerk is later bij punt 3 gebouwd. De bakstenen kerktoren bestaat uit twee delen. Het onderste deel is Laat Romaans (13e eeuw) en bestaat uit baksteen. Het bovenste deel is Laat Gotisch (16e eeuw).

Bij de Brink is een kanosteiger. Schuin tegenover de Brink is Pand Pannenkoekenrestaurant met daarnaast een openbare parkeerplaats. Deze parkeerplaats is een TOP (Toeristisch Overstappunt). In het restaurant kunt u behalve eten ook alleen iets drinken. Brink

Op het water bij de Brink: brink2 Foto: Marten de la Vieter

Zicht op de brug bij de Brink, met op de voorgrond "De Wasvrouw" (1998) van beeldend kunstenaar Roel Visser: brink3 Foto: Marten de la Vieter

Route van (1) Brink Schalkwijk...

...naar punt (2) Kasteeltuin Jonkheer Ram:
Vaar onder de brug door, richting het spoor, en ga direct na het spoor linksaf. Na 200 meter kom je bij de kanosteiger van punt (2) Kasteeltuin Jonkheer Ram

...naar punt (3) St.Michaëlkerk:
Vaar onder de brug door, richting het spoor, en ga rechtdoor tot aan de grote kerk van Schalkwijk. Dit is punt (3) St.Michaëlkerk

Hiernaast: Looproute van de parkeerplaats naar de kanosteiger aan de Brink. De afstand is 140 meter. Je kunt natuurlijk eerst de kano's afladen bij Brink voordat je gaat parkeren.
plattegrond1

Naar de kaart

(2) Kasteeltuin Jonkheer Ram

De (historische) Tuin van Jonkheer Ram aan de Spoorsloot ligt bij het terrein waar tot in de Middeleeuwen de ridderhofstad Schalkwijk stond. In een middeleeuwse tuin zoals deze gereconstrueerde tuin uit de tijd van Jonkheer Adriaen Ram (17e eeuw) speelden gebruiksdoelen (voedsel en geneeskrachtige planten) een grote rol. Een paar meter hoog frame geeft een impressie hoe het kasteel eruit gezien moet hebben.

Adriaen Ram was overtuigd katholiek, en dat was in zijn tijd verboden in Nederland. Hij richtte de ronde toren van zijn kasteel in als schuilkapel, voor zijn familie en voor de bevolking van Schalkwijk. Hij nam de katholieke priester Dirk Jacobszn van der Horst in dienst als huisonderwijzer, maar zijn werkelijke taak was het opdragen van de wekelijkse mis in het geheim. Dit heeft 16 jaar geduurd, totdat het gezag hier een einde aan maakte. In eerste instantie lukte dit niet. De ophaalbrug werd opgetrokken, en de bevolking van Schalkwijk joeg de soldaten weg met hooivorken. De priester kon vluchten naar Vianen met hulp van de bevolking. De maarschalk kwam nog dezelfde dag met meer manschappen terug. Het kasteel werd ingenomen, en Adriaen en zijn vrouw werden gevangen genomen en in Utrecht berecht. Zijn rechten als ambachtsheer werden vervallen verklaard, hij werd voor tien jaar uit het Sticht verbannen, de ronde toren moest afgebroken worden en de ophaalbrug moest vervangen worden door een vaste brug. Adriaen Ram vestigde zich in Vianen, en verkocht de ridderhofstad. Mede dankzij jonkheer Ram is een groot deel van de bevolking van Schalkwijk met trots katholiek gebleven.

Op het informatiebord bij de tuin van Jonkheer Ram staat meer informatie over het kasteel, de geschiedenis en de tuin.

kasteeltuin

Kanosteiger in de Spoorsloot bij de Kasteeltuin Jonkheer Ram. Op achtergrond de Hervormde kerk van Schalkwijk.

Op 1 november 1868 werd de spoorlijn geopend, die Utrecht met Den Bosch verbond. Deze spoorlijn liep ten oosten van de kern Houten en dwars door de kern Schalkwijk. Beide dorpen kregen een station. Al in 1871 kwam in Schalkwijk een spoorongeluk voor, waarbij één dode viel.

Route van (2) Kasteeltuin Jonkheer Ram...

...naar punt (1) Brink Schalkwijk:
Vaar richting Schalkwijk, en ga rechtsaf onder het spoor door. Na amper 200 meter kom je aan bij de kanosteiger van punt (1) Brink Schalkwijk

...naar punt (3) St.Michaëlkerk:
Vaar richting Schalkwijk, en ga linksaf de Schalkwijkse Wetering op tot aan de grote kerk van Schalkwijk. Dit is punt (3) St.Michaëlkerk

Naar de kaart

(3) St.Michaëlkerk

De grote katholieke St.Michaëlkerk van Schalkwijk, uit 1879, is een herkenningspunt in de wijde omtrek: michaelkerk

Foto: Marten de la Vieter

Ongeveer dezelfde foto, maar een andere tijd in het jaar:

Een paar huizen van de kerk vandaan, richting de Brink, is restaurant Jonkheer de Ram. Voor de deur heeft dit restaurant, waar je ook alleen iets kan drinken, zijn eigen kanosteiger: restaurantram

Nog een foto van de kanosteiger voor Restaurant Jonkheer de Ram, tijdens een eerdere tocht van de KVIJ: restaurantram Foto: Charles Füss

Route van (3) St.Michaëlkerk...

...naar punt (1) Brink Schalkwijk:
Vaar met de kerk aan je linkerhand de Schalkwijkse Wetering af, onder het spoor door, en dan nog een kleine 200 meter tot aan de kanosteiger van punt (1) Brink Schalkwijk

...naar punt (2) Kasteeltuin Jonkheer Ram:
Vaar met de kerk aan je linkerhand de Schalkwijkse Wetering af tot aan het spoor. Ga voor het spoor rechtsaf richting de kanosteiger van punt (2) Kasteeltuin Jonkheer Ram

...naar punt (4) Ridderhofstad Vuylcop:
Vaar met de kerk aan je rechterhand de Schalkwijkse Wetering af tot een kasteel aan je linkerhand. Dit is punt (4) Ridderhofstad Vuylcop

...naar punt (10) Polder Blokhoven:
Ga bij de kanosteiger tegenover de kerk het water uit en ga tussen de huizen door. Loop zo'n 200 meter tot aan een kleine stuw. Hierachter begint een brede sloot met kanosteiger waar je weer het water in kan, en vaar verder. Aan het einde rechtsaf, en even verder is de kanosteiger van punt (10) Polder Blokhoven

Kanosteiger tegenover de kerk, en de andere iets verderop waar de brede sloot in polder Blokhoven

Naar de kaart

(4) Ridderhofstad Vuylcop

De huidige woontoren aan de Schalkwijkse Wetering is het laatste restant van het kasteel Vuylcoop dat waarschijnlijk gesticht werd door een lid van het sinds lang uitgestorven geslacht van de heren van Schalkwijk. Het vermoeden bestaat dat het huis rond 1300 gebouwd werd als een omgrachte woontoren met daarnaast een omgrachte voorburcht.

Route van (4) Ridderhofstad Vuylcop...

...naar punt (3) St.Michaëlkerk:
Vaar met het kasteel aan je rechterhand de Schalkwijkse Wetering af tot de grote kerk van Schalkwijk. Dit is punt (3) St.Michaëlkerk

...naar punt (5) Hoek Inundatiekanaal en Schalkwijkse Wetering:
Vaar met het kasteel aan je linkerhand de Schalkwijkse Wetering af tot een breed kanaal aan je linkerhand. Dit is punt (5) Hoek Inundatiekanaal en Schalkwijkse Wetering

Naar de kaart

(5) Hoek Inundatiekanaal en Schalkwijkse Wetering

Het Inundatiekanaal gegraven in 1870 loopt van Fort Honswijk tot de Schalkwijkse Wetering. Het is een gaaf en karakteristiek onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, en is een belangrijk voorbeeld van de laat-19e eeuwse krijgskunde. Het kanaal moest de onderwaterzetting (inundatie) ten zuiden en zuidoosten van Utrecht sneller laten verlopen.

Nabij de hoek van het Inundatiekanaal en de Schalkwijkse Wetering is onderstaande brug. hoekinundatiekanaal Foto: Charles Füss

Fruitbomen in het voorjaar, langs het Inundatiekanaal: bloesem Foto: Marten de la Vieter

Peddelen in de Schalkwijkse Wetering: schalkwijksewetering Foto: Marten de la Vieter

Varen op het Inundatiekanaal: Foto: Marten de la Vieter

Donkere wolkden boven het Inundatiekanaal: inundatiekanaal2 Foto: Marten de la Vieter

Route van (5) Hoek Inundatiekanaal en Schalkwijkse Wetering...

...naar punt (4) Ridderhofstad Vuylcop:
Vaar met het Inundatiekanaal aan je rechterhand over de Schalkwijkse Wetering richting Schalkwijk tot een oud kasteel aan je rechterhand. Dit is punt (4) Ridderhofstad Vuylcop

...naar punt (6) Verdronken Bos:
Vaar met het Inundatiekanaal aan je linkerhand over de Schalkwijkse Wetering tot aan de kanosteiger van punt (6) Verdronken Bos

...naar punt (8) Fort Werk aan de Korte Uitweg:
Vaar over het Inundatiekanaal tot aan het fort. Het Inundatiekanaal gaat achterlangs het fort, maar je kunt ook om het fort heen varen. De kanosteiger aan de linkerkant van het Inundatiekanaal is punt (8) Fort Werk aan de Korte Uitweg

Naar de kaart

(6) Verdronken Bos

Tijdens de landinrichting is in de jaren 80 een bos aangelegd nabij het Elpad in Tull en 't Waal. Dit gebied functioneert nu als waterberging. Omdat de bomen niet tegen een hoge waterstand kunnen is het bos verdronken. Bij het Verdronken Bos is een kanosteiger aangelegd, zodat je hier eruit kunt en even rond kunt wandelen over een vlonderpad.

Verdronken bos: verdronkenbos Foto: Marten de la Vieter

verdronkenbos Foto: Charles Füss

Kanosteiger bij het Verdronken Bos, met zitbankje! kanosteigerverdronkenbos Foto: Marten de la Vieter

Route van (6) Verdronken Bos...

...naar punt (5) Hoek Inundatiekanaal en Schalkwijkse Wetering:
Vaar met het Verdronken Bos aan je rechterhand over de Schalkwijkse Wetering tot aan punt (5) Hoek Inundatiekanaal en Schalkwijkse Wetering

...naar punt (7) Kanoverhuur Hajé:
Vaar met het Verdronken Bos aan je linkerhand de Schalkwijkse Wetering af. Op dit traject kunnen in de zomer veel waterplanten groeien. In het voor- en naseizoen heb je hier minder last van. Ga door tot vlak voor een voetbrug die schuin over het water loopt. Even verder zie en hoor je de snelweg. Ga hier naar links de Waalsewetering op tot aan de kanosteiger (aan je rechterhand) van punt (7) Kanoverhuur Hajé
.

Naar de kaart

(7) Kanoverhuur Hajé - Waalse- en Schalkwijkse Wetering

Uitzicht over de polder vanaf de kanosteiger bij Hajé aan de Waalsewetering: haje

Paarden op een mistige ochtend langs de Schalkwijkse Wetering:

Onderweg over de Schalkwijkse Wetering op een warme dag: schalkwijksewetering2 Foto: Marten de la Vieter

Schalkwijkse Wetering met veel waterplanten in de zomer: schalkwijksewetering2 Foto: Charles Füss

Op de weg naar Kanoverhuur Hajé vaar je richting deze windmolen:

Route van (7) Kanoverhuur Hajé...

...naar punt (6) Verdronken Bos:
Ga vanaf de kanosteiger linksaf de Waalsewetering af tot het einde. Ga hier rechtsaf de Schalkwijkse Wetering op. Op dit traject kunnen in de zomer veel waterplanten groeien. In het voor- en naseizoen heb je hier minder last van. Ga door tot aan de kanosteiger van punt (6) Verdronken Bos
.

Naar de kaart

(8) Fort Werk aan de Korte Uitweg

Het Werk aan de Korte Uitweg is een onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en werd gebouwd tussen 1873 en 1879. Het maakt deel uit van de Stelling van Honswijk.

Het fort heeft een eigen steiger naast de toegangsbrug. Je kunt hier kano's huren, er is een theehuis en ook een mini-camping. Een fijne pauzeplek! fortwku

Nog een mooie foto van de kanosteiger: wku Foto: Marten de la Vieter

Route van (8) Fort Werk aan de Korte Uitweg...

...naar punt (5) Hoek Inundatiekanaal en Schalkwijkse Wetering:
Met de kanosteiger aan je rechterhand, vaar onder de brug door en dan verder het Inundatiekanaal af tot het einde waar je uitkomt op de Schalkwijkse Wetering. Dit is punt (5) Hoek Inundatiekanaal en Schalkwijkse Wetering

...naar punt (9) Lunet aan de Snel:
Met de kanosteiger aan je linkerhand, vaar het Inundatiekanaal af tot de kanosteiger van Lunet aan de Snel op het einde van het kanaal. Dit is punt (9) Lunet aan de Snel

...naar punt (10) Polder Blokhoven:
Ga bij de kanosteiger in het Inundatiekanaal, aan de achterkant van het fort, uit het water. Hier is een stuw. Aan de andere kant van de stuw is weer een kanosteiger waar je het water weer in gaat. Deze sloot gaat door de polder Blokhoven. Bij de volgende stuw is een kanosteiger. Dit is punt (10) Polder Blokhoven

Kanosteiger achter het fort, en de kanosteiger aan de andere kant van de stuw ter plaatse met de watergang naar het inundatieveld Blokhoven

Naar de kaart

(9) Lunet aan de Snel

Het Lunet aan de Snel (aangelegd in 1845) is gelegen aan het veenriviertje De Snel. Het Lunet is een klein verdedigingswerk. Hier vanuit kon een aanval op Fort Honswijk vanuit het noordoosten worden weerstaan. Ook kon een gedeelte van de Lekdijk onder vuur worden genomen.

Kanosteiger bij Lunet aan de Snel in het Inundatiekanaal tijdens de opening in 2018: lunetaandesnel Foto: Charles Füss

Route van (9) Lunet aan de Snel...

...naar punt (8) Fort Werk aan de Korte Uitweg:
Vaar het Inundatiekanaal af tot aan de kanosteiger aan de achterkant van het volgende fort. Dit is punt (8) Fort Werk aan de Korte Uitweg

Hiernaast: Looproute van de parkeerplaats aan de Lekdijk naar de kanosteiger bij Lunet aan de Snel. De afstand is 250 meter vanaf het einde van de parkeerplaats. plattegrond9

Naar de kaart

(10) Waterberging en Inundatieveld polder Blokhoven

De polder Blokhoven was als inundatieveld onderdeel van Nieuwe Hollandse Waterlinie. Dit betekent dat het hele gebied snel onder water gezet kon worden als de vijand in aantocht was. Voor verdediging van het land wordt dit middel niet meer gebruikt, maar in de zomerperiode wordt de polder nog steeds twee maal per maand onder water gezet, zodat bezoekers kunnen zien hoe dit in zijn werk ging.

Als waterbergingsgebied heeft polder Blokhoven wel een actieve rol. Om wateroverlast bij hevige regenval te voorkomen, wordt deze polder gebruikt voor tijdelijke opslag van oppervlaktewater.

Loopbrug over het inundatieveld. In de verte is links de stuw te zien: Foto: Charles Füss

Panorama over polder Blokhoven. In de verte is de kerk van Schalkwijk te zien waar de kanoroute vanaf hier naartoe gaat: inundatieveld2 Foto: Charles Füss

Man op paard in het inundatieveld:

Vervolg van de route naar de St.Michaëlkerk: slootnaarkerk

En recht op het doel af:

De St.Michaëlkerk komt dichterbij: Foto: Marten de la Vieter

Kanosteigers, aan beide kanten van de stuw in het inundatieveld:

punt3steiger1 punt3steiger2

Route van (10) Polder Blokhoven...

...naar punt (3) St. Michaëlkerk:
Vanaf de kanosteiger aan de kant van Schalkwijk ga je rechtsaf. Even verder voor een bruggetje gaat een sloot naar links, onder een ander bruggetje door. Neem deze sloot en vaar zo recht af op de grote kerk van Schalkwijk. Daar kom je aan bij punt (3) St. Michaëlkerk

...naar punt (8) Fort Werk aan de Korte Uitweg:
Vanaf de kanosteiger aan de kant van het pontje en de loopbrug (je houdt de loopbrug aan je linkerhand) vaar je naar de volgende stuw. Daar kom je aan bij de kanosteiger van punt (8) Fort Werk aan de Korte Uitweg

Ik ben benieuwd naar jouw ervaringen met deze route. Klopt alles nog, of zijn er dingen veranderd? Heb je een aanvulling of correctie? Mocht je een mooie foto hebben die ik op deze site mag gebruiken (het liefst liggend formaat en vanaf het water gemaakt), dan ontvang ik die ook graag!
Veel peddel-plezier!
Peter Kuiper

Kanos